Kaliteli bir uyku bizi güne hazırlayan bir yenilenme periyodu olmasının ötesinde, beynimizin ve vücudumuzun uyanıkken yapamadığı fonksiyonları yerine getirmesini de sağlıyor. Uykunun kâfi ve kaliteli olması hem daha sağlıklı olmamız, hem de gündüz kendimizi daha düzgün hissetmemiz için çok değerli. Ancak toplumda uyku ile ilgili gerçek sanılan yanılgılı bilgiler nedeniyle yapılan yanlışlar, uykusuzluk ve gündüz çok uyku gibi birçok uyku bozukluğuna yol açarken, tıpkı vakitte teşhis ile tedavinin de gecikmesine neden olabiliyor. Pekala fakat uyku ile ilgili yanlışsız olduğunu düşündüğümüz yanlışlı bilgiler neler? Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Murat Aksu, toplumda yıllardır kulaktan kulağa yayılan ve gerçek sanılan yanlış bilgileri anlattı, değerli tekliflerde bulundu. İşte o teklifler:
Yanlış Sağlıklı uyku en az 8 saat olmalı
Doğrusu Toplumda en çok inanılan yanılgılı bilgilerden biri, sağlıklı uykunun en az 8 saat olması gerektiği. Sanılanın tersine, sağlıklı uyku mühleti bireyden bireye değişiyor. Bu müddet genlerimizde belirlenmiştir. Bu süreyi değiştirmemiz çok mümkün değil. Bununla birlikte, şayet gece uykusu sağlıksızsa, örneğin sık bölünüyorsa, kuşkusuz yatakta geçirilen toplam müddet uzayacaktır. Bu da bir uyku bozukluğunun belirtisidir.
Yanlış Akşam içeceğim bir fincan kahve uykumu bozmaz
Doğrusu Kahve ve çayda bulunan unsurlar uykuyu başlatan beyin hücrelerinde olumsuz tesir oluşturuyor ve uykuya geçişimizi zorlaştırıyor. Bu durum ferdî farklılık gösterse de genel olarak, kahve, çay, güç içecekleri ve kafein içeren başka hususların uykuyu bozan tesirleri 6 saate kadar uzayabiliyor. Yani öğlenden sonra içilen koyu kahve yahut çay, gece uykuya dalmayı zorlaştırabiliyor.
Yanlış Az uyumak daha iyidir
Doğrusu: Az uyumak, beynimizin yalnızca uykuda yapabildiği kimi fonksiyonları gerçekleştirmesini engelliyor. Örneğin birtakım öğrenme ve bellek işlevleri için uyku kural. Az uyumak bu bellek fonksiyonlarının yerine getirilmesini önlüyor. Bunun sonucunda da daha sıkıntı öğrenir ve kavrar hale geliniyor. Yeniden bunun üzere birtakım metabolik faaliyetlerin ve iştah düzenlemesinin sağlanması için de sağlıklı bir uyku-uyanıklık döngüsü çok kıymetli. İşte tam da bu nedenle yetersiz uyumak kilo alımıyla sonuçlanıyor.
Yanlış Uyku Apne Sendromu çok kilolu bireylerin hastalığıdır
Doğrusu Toplumdaki yaygın inanışın tersine uyku apne sendromunun aslında her yaşta ve her kiloda görülebilir. İlerlemiş uyku apne sendromunda hastalar çoğunlukla kilolu oluyor lakin bu hastalığın bir sonucudur. Yani kilolu oldukları için hasta değillerdir; tersine hasta oldukları için kilo almış oluyorlar.
Yanlış Her uyku hastalığının tanısı için uyku testi şart
Doğrusu: Uyku testi de denilen polisomnografi uyku hastalıklarının teşhisinde en sık kullanılan bir laboratuvar metodu. Lakin bu test, her uyku hastalığının tanısı için kural değil. Uyku hastalıklarının tanısı, tüm öbür hastalıklarda olduğu üzere hastanın şikayetlerinin anlaşılması, muayene edilmesi ve gerekli durumlarda uyku testi ile başka laboratuvar tetkiklerinin yapılmasıyla konuyor. Yani uyku testi, değerli bir teşhis sistemidir ancak her uyku hastalığının tanısı için gerekli bir test değildir.
Yanlış Gece uyuyamadığım için gündüz uyumalıyım
Doğrusu: Bu mutlaka yanlış bir bilgi. Aslında insan beyni gece uyku, gündüz uyanıklık için hazırdır. Gece uyuyamayan bir kişinin, gündüz uyuması bir sonraki geceyi yeniden uykulu geçirmesine neden oluyor.
Yanlış Gece geç yatarsam sabah geç kalkmalıyım
Doğrusu: Sağlıklı uyku için en değerli kaidelerden biri, kalkma saatini mümkün olduğunca sabitlemek. Münasebetiyle gece kaçta yatılırsa yatılsın sabah tıpkı saatte kalkmalı. Hatta hafta sonu-hafta içi, iş günü-tatil günü fark etmeksizin sabahları tıpkı saatte yataktan kalkmak, sonraki gece, uykunun sağlıklı olması için en kıymetli kuralı oluşturuyor.
Yanlış Yatmadan evvel ne kadar yorulursam, o kadar kolay uyurum
Doğrusu Sanılanın bilakis yatağa ne kadar yorgun girersek uykuya dalmamız o kadar zorlaşıyor. Bu nedenle, yatma saatinden birkaç saat öncesine kadar olan devirde, ağır fizikî aktivite gerektiren işleri yapmamalı, bu saatlerde spordan ve öbür fizikî aktivitelerden uzak durmalı. Yatağa dinlenmiş olarak girmek uykuya dalmayı kolaylaştıracaktır.
Yanlış Yatakta kitap okumak televizyon seyretmek uykuya dalmayı kolaylaştırır
Doğrusu Yatakta kitap okumak, televizyon seyretmek, telefon yahut bilgisayarda vakit geçirmek sanılanın tam bilakis uykuya dalmayı zorlaştırıyor. Bu çeşit aktiviteleri, yatak dışında, hatta mümkünse öbür bir odada gerçekleştirmek ve yatağı uyku için kullanmak gerekiyor. Aslında bunun tam aykırısı de geçerli. Yani yatak dışında uyumak, uyuklamak da sağlıklı uykuyu bozan bir faktör.