Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ercan Aksoy, tektonik göllerde su düzeyindeki ani artışın “depremin habercisi” olabileceği ihtarında bulundu.
Prof. Dr. Aksoy, Meteoroloji 13. Bölge Müdürlüğü datalarına nazaran bölgede yağışların son birkaç yılda azalması ve kuraklığa karşın, Elazığ’ın Sivrice ilçesindeki Hazar Gölü’nün su düzeyinin 24 Ocak 2020’deki sarsıntının öncesinden itibaren yükselmeye başladığını söyledi.
Bu yükselmenin Doğu Anadolu Fay Zonu’ndaki tektonik hareketle irtibatı olup olmadığını anlamak için Devlet Su İşleri (DSİ) 9. Bölge Müdürlüğü’nden, Hazar Gölü’nde son 17 yılda ölçülen su düzeyine ait detaylı bilgi alarak inceleme yaptığını belirten Aksoy, şöyle konuştu:
“Göl düzeyinin 1990’ların sonlarına gerçek 1241 metre civarında olduğunu görüyoruz. Daha sonra bir HES firması tarafından güç üretimine başlanmasıyla bir ölçü düşüş görüyoruz. 2006’da güç maksatlı su kullanımı durdurulduğunda göl düzeyinde tekrar bir toparlanma olduğunu görüyoruz. 24 Ocak 2020’deki 6,8 büyüklüğündeki zelzeleyle göl düzeyinde süratli bir yükselme görülüyor ve bu yükselme 1241 kotuna ulaşıyor. Bunu göl etrafında yaşayanlar ve ziyaretçiler de fark ediyor. Bir vakitler gölgesinde piknik yaptıkları ağaçlar şu an suların altında.”
GÖLBAŞI, AZAPLI, İNEKLİ VE YENİÇAĞA GÖLLERİNDEKİ DEĞİŞİMLER İZLENMELİ
Prof. Dr. Ercan Aksoy, 3 yıl evvelki Sivrice merkezli sarsıntının çabucak öncesinde Hazar Gölü’nün anlık su düzeyindeki değişimi de detaylı incelediğini lisana getirerek, şunları kaydetti:
“24 Ocak 2020’deki zelzeleden 2-3 saat evvel göl düzeyinde 14 santimetrelik ani yükseliş var. Göl yüzeyini göz önünde bulundurduğumuzda 14 santimetrelik yükselme için 30 milyon metreküp su gerekiyor. Olağandışı bir yağış ya da karadan göle ulaşan bir su olmadığına nazaran geriye tek bir kaynak kalıyor, o da yer altı suyu. Zelzelenin çabucak öncesinde biliyoruz ki kayalarda kılcal çatlaklar süratle artmaya başlıyor ve bu çatlaklar yardımıyla bu kadar büyük hacimli bir suyun yüzeye ulaştığını söyleyebiliriz. Tektonik göllerde bu üzere değişimlerin dikkatli bir halde izlenmesi gerekir. Elazığ zelzelesi bize bunu gösterdi.”
Aksoy, “Doğrultu atımlı (çok az düşey hareket bileşenine sahip) karakterdeki Doğu Anadolu Fay Zonu üzerinde yer alan Hazar Gölü, Adıyaman’daki Gölbaşı ile Azaplı ve İnekli gölleri ile Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerinde yer alan Bolu’daki Yeniçağa Gölü var. Fakat fay zonu yalnızca göllerle sonlu değil, kuzeydoğuya ve güneybatıya gerçek yer altı su düzeyindeki değişimlerin de hassas formda izlenmesinde fayda görüyorum. Sivrice’ye bağlı Kürkköy’de de kimi kuyularda sarsıntı öncesinde su düzeyinin yükseldiği, suyun bulanıklaştığı bilgisini aldık.” sözlerini kullandı.
Fay sınırlarının geçtiği bölgelerde yer altı su düzeyindeki değişim ve suyun kimyasal özelliklerinin, kaynak sularının bileşimlerindeki değişimlerin de değerli olduğuna işaret eden Aksoy, buna ek olarak radon gazı çıkışı ve değişimlerinin de nizamlı izlenmesi gerektiğini belirtti.
İZNİK, SAPANCA, BEYŞEHİR VE EBER GÖLLERİNDEKİ MUHTEMEL DEĞİŞİMLER DE İZLENEBİLİR
Aksoy, fay hareketlerinden direkt etkilenen Hazar, Gölbaşı, Azaplı, İnekli ve Yeniçağa gölleri üzere doğrultu atımlı fay sınırları üzerinde yer almamakla bir arada öteki fay sınırlarına yakın bölgelerde bulunan Bursa’daki İznik, Kocaeli ve Sakarya hudutlarındaki Sapanca, Konya ve Isparta ortasındaki Beyşehir, Afyonkarahisar’daki Eber üzere tektonik kökenli göllerin de fay hareketliliğine bağlı olarak muhtemel su düzeyi değişimi, göl suyunda fizikî yahut kimyasal değişim, radon gazı çıkışı üzere farklı parametrelerle çok disiplinli olarak araştırılmasının faydalı olacağını lisana getirerek, “Tektonik göllerde su düzeyinde ani artış bir sarsıntının habercisi olabilir.” dedi.
DSİ 9. Bölge Müdürü Sebahattin Şamcı ise Hazar Gölü’nde su ölçümlerine 1996’da başlandığını, göldeki su düzeyinin daima ölçüldüğünü söyledi.
