Dünyanın dört bir yanından getirilen kıymetli taşların kullanıldığı Dolmabahçe Sarayı’ndaki Floransa üretimi tarih eser sehpa, restore edilerek özgün haline kavuşturuluyor. Tac Mahal’deki işçiliğe misal Hint taş kesme sanatıyla yapılan sehpanın tahrip olan kısımlarında taşlar yerine oturtuluyor.
TAC MAHAL’DEKİ TAŞ İŞÇİLİĞİNE BENZİYOR
Milli Saraylar Koleksiyonu’na ilişkin yapıtların restore edildiği Yıldız Şale Köşkü’ndeki Porselen-Cam Konservasyon ve Onarım Atölyesi’nde, çalışmalar büyük bir titizlikle yürütülüyor. Tahlil edilip gereksinime nazaran restore edilen eserler, eski haline getirildikten sonra ilişkin oldukları yerlere gönderiliyor.
Atölyede son olarak restore edilen yapıtlardan biri de Hint taş kesme sanatı olarak da bilinen Pietra Dura tekniğiyle 19. yüzyılın başlarında yapılan ve Dolmabahçe Sarayı’nda kullanılan tarihi eser bir sehpa. Floransa’da imal edilen sehpa, dünyanın mükemmellerinden biri olan Tac Mahal’deki taş işçiliğine benzerliğiyle dikkati çekiyor.
TAMAMEN EL İŞÇİLİĞİ
Sehpanın üzerinde, dünyanın farklı ülkelerinden getirilen malakit, lapis lazuli, jasper, havlit üzere pahalı taşlar bulunuyor. Dolmabaçe Sarayı’nın nadide yapıtlarından biri olan ve büsbütün ince el işçiliğiyle doğal taşlarla yuvarlak formda işlenen sehpa, uzun mühlet sarayda gündelik hayatın değerli bir modülü olarak kullanıldı. Dolmabahçe Sarayı müzeye dönüştürüldükten sonra Selamlık kısmında sergilenen sehpa, vakitle kısmi tahribata uğradı.
ÖNCE KONSERVASYON
Porselen-Cam Konservasyon ve Onarım Atölyesi Sorumlusu Restoratör Aysun İğde, birinci günkü formunu vakitle kaybeden sehpanın itinayla tamirini yapıyor. Ulusal Saraylar Koleksiyonu’ndaki yapıtları 10 yıldır restore eden İğde, onarım süreçlerini anlattı. Restore ederken yapıtın özgün niteliğine bağlı kalmaya ihtimam gösterdiklerini belirten İğde, “Restorasyondan evvel birinci olarak konservasyonu önemsiyoruz. Yapıtın bütün ve uygun halde koruma edilmesi birçok şeyden daha kıymetli. O yüzden birinci evvel belgeliyoruz, tespit yapıyoruz ve bu tespitler üzerinden ilerliyoruz” sözlerini kullandı.
Eseri koruyarak, tamirata dair tahliller yaptıklarını belirten İğde, her parçayı değerlendirdiklerini, tahlil sonucu elde ettikleri datalar doğrultusunda kesimlerin aslına en uygun formda olan materyalleri araştırdıklarını söyledi.
İğde, tahlillerin akabinde ağır ve hassas bir çalışmanın başladığının altını çizerek, “Araştırmalara uygun bir formda estetik tamamlamasını yapıyoruz. Fizikî ve estetiksel bütünlüğü sağladıktan sonra muhafaza altına alıyoruz. Sonra stant ve depolanma evresine sevk ediyoruz. Bir yapıtın onarımın ne kadar sürdüğü hakkında bilgi veren İğde, “Restorasyon süreci, yapıtın direncine, durumuna, yılına nazaran değişiyor. Bazen 3 ila 6 ayda tamamlanacak eserler, bazen yıllar sürecek eserler de oluyor” diye konuştu.
“FLONRASI ÜRTEMİ HİNT SANATI”
Dolmabahçe Sarayı’nın nadide yapıtlarından olan sehpanın onarım sürecine de değinen İğde, şunları kaydetti: “Sehpanın üzerinde farklı bölgelerden elde edilmiş farklı pahalı taşlar var. Onların kesilerek yapıldığı bir süsleme sanatı. Floransa üretimi bir sehpa ancak Hint sanatı. Farklı pahalı ve değerli taşlar var. Bu nesnemiz için ayrıyeten özel bir mikro ve makro seviyede tahliller talep ettik. Bundan sonra kullanılan gerecin ne olduğuna ulaştık. Günümüzde kullanabileceğimiz ona en yakın doğallıkta kemik tutkalına karar verdik. Nesne kırılırken genleşmeye uğradığı için tekrar bütünlendiğinde tam oturmayabiliyor. O yüzden kullanacağımız yapıştırıcı bizim için çok daha özel olmalı ki bu boyutu tutturduğumuzda daha sonraki yıllarda rastgele bir genleşmeye sebep olmasın. O yüzden en doğal olanlarından olanlarını seçiyoruz. Kesimlerin tamamlanmasının akabinde tekrar geriye alınıp organik tutkalımızla sürecimize devam edeceğiz.”
15 TEMMUZ’DA ZİYAN GÖREN AVİZENİN RESTORESİ
Milli Saraylar Koleksiyonu’ndaki her yapıtın çok özel olduğunu vurgulayan Aysun İğde, bugüne kadar restore edip unutamadığı yapıtlardan birinin de 15 Temmuz darbe teşebbüsü gecesi tahrip olan tarihi avizenin olduğunu söyledi. İğde, şöyle devam etti:
“Kalkışma esnasında ziyan gören bir avizemiz var, 15 Temmuz gazisi olarak nitelendiriyorum ben onu. Onun üzerinde çalışmak çok daha özeldi. Zira bizim işimizde teknik kısmın yanı sıra mana manasında bir yoğunluk, değer var. Yıldız Şale Köşkü’ne ilişkin bir avize, Beylerbeyi’nden getirilmiş. Burada sergilenirken kalkışma esnasındaki gürültü münasebetiyle sarsıntıyla düşüyor ve ziyan görüyor. Sonra atölyemize gönderildi. Biz de uzun bir araştırma etabından sonra onarım süreçlerine başladık hala da devam etmekte.”
İLHAM KAYNAĞI KEDİLER
Ayrıca, atölyenin bulunduğu ortamı da kıymetlendiren İğde, “Motivasyonumuzu artıracak birçok şey de bulunuyor. 5-6 tane kedimiz var ve her sabah bizi karşılıyorlar. İlham kaynağı olarak görüyoruz, gücümüzü yükseltiyorlar güne hoş başlıyoruz. Buradaki yeşil ortam da ayrıyeten motivasyon kaynağı” dedi.
Atölyede restore edilen yapıtlardan bir başkası ise Saray Koleksiyonları Müzesi’nde sergilenen, 1897 tarihli Yıldız Çini Fabrika-i Hümayunu’nda üretilen zarf fincanı. Fincanın alt kısmında yeşil boya ile ay-yıldız damgası bulunuyor, ön kısmında ise Orhan Gazi’nin kara kalem portresi yer alıyor.
Yıldız Şale Köşkü’nde 1990 yılında Taşınabilir Eserler Atölyeleri olarak kurulan ve daha sonra farklı kısımlara ayrılan atölyelerden Porselen-Cam Konservasyon ve Onarım Atölyesi’nde son 10 yılda 700 tarihi yapıtın konservasyon ve onarım süreçlerinin yapıldığı belirtildi.