ABD’de Trump’ın, “Ukrayna Devlet Lideri Vladimir Zelenskiy ile temmuz ayında yaptığı telefon görüşmesinde, Demokratlar’ın 2020 aday adaylarından Joe Biden ve oğlu Hunter Biden’ın soruşturulması konusunda baskı yaptığı” savıyla açılan azil soruşturması ülkede ana gündem unsuru oldu.
Temsilciler Meclisinde yapılan kapalı oturumların akabinde, 13 Kasım’dan itibaren kamuya açık oturumlar yapıldı. Oturumların yapıldığı 5 günde Dışişleri, Ulusal Güvenlik Kurulu ve Pentagon’dan 12 yetkili tabir verdi.
TRUMP’IN FERDÎ AVUKATI GİULİANİ’Yİ İŞARET ETTİLER
Yetkililer, Ukrayna’ya Biden ailesine soruşturma açılmasına yönelik baskıyı daha çok Trump’ın şahsî avukatı Rudy Giuliani’nin kurduğunu, Trump’tan bu türlü bir baskı görmediklerini söyledi.
Kimi yetkililer ise Trump’ın Ukrayna’ya baskı yaptığı fikrinin büyük oranda kendi çıkarımları olduğunu ortaya koydu.
KAMUYA AÇIK OTURUMLARDA KİM, NE DEDİ?
Kamuya açık oturumların birinci günü 13 Kasım’da tabir veren ABD’nin 2006-2009 yıllarındaki Kiev Büyükelçisi ve şu anda tıpkı misyonda mazlahatgüzar olan William Taylor, “Ukraynalılar, ABD’nin güvenlik yardımları konusunda pek kaygılıydı ve (Biden konusunda) bir basın açıklaması yapmaya hazırlandıklarını biliyorum.” diye konuştu.
Birebir gün söz veren Dışişleri Bakanlığı Avrupa ve Avrasya Dairesi Müsteşar Yardımcısı George Kent ise “Ağustos ayının ortalarına yanlışsız Giuliani’nin siyasi motivasyonla Ukrayna’dan soruşturma istemesinin iki ülke münasebetlerini zedelediğini fark ettim.” görüşünü paylaştı.
Mayıs ayında misyondan alınan eski ABD’nin Kiev Büyükelçisi Maria Yovanovitch de 15 Kasım’da verdiği sözde, Trump’ın Zelenskiy ile telefon görüşmesinde kendisi hakkında olumsuz yorumlarda bulunmasına ait, “İki ülke önderinin ortasındaki bir telefon görüşmesinde bahsimin bu biçimde geçmesinden ötürü şok oldum ve yıkıldım.” sözlerini kullandı.
19 KASIM’DA 4 KİŞİ DİNLENDİ
ABD Lider Yardımcısı Mike Pence’in yardımcılarından Jennifer Williams, 19 Kasım’da verdiği tabirde, Trump’ın Zelenskiy ile yaptığı konuşmanın “normal olmadığını” vurgulayarak, “Bu görüşme iç siyaset gereci konuşulduğu için olağan bir şey değildi.” dedi.
VİNDMAN’A “MUHBİR” BASKISI
Üst seviye Ulusal Güvenlik Kurulu yetkilisi Alexander Vindman’ın da birebir günkü sözünde, “Bir liderin, siyasi bir rakibinin soruşturulmasını istemesi uygunsuzdu ki Trump bir de bunu yabancı bir güçten istiyordu.” halinde konuştu.
İstihbarat Komitesindeki Cumhuriyetçi vekillerin sıkça “muhbire, konuşmanın ayrıntılarını sızdıran kişi” olup olmadığını sorduğu Vindman, bu soruları “Böyle bir şey yapmadım, yapmam da. Bunu yapsaydım çok abes olurdu.” diye yanıtladı.
ABD’nin eski Ukrayna Özel Temsilcisi Kurt Volker, 19 Kasım’daki oturumda, Giuliani ile temmuzda yaptıkları görüşmeye dikkati çekerek, “Giuliani, Biden’ın lider yardımcılığı periyodunda vazifesini, oğluna yardım için kullandığı tarafında bir komplo teorisi ortaya attı, ben de reddettim.” diye konuştu.
Ulusal Güvenlik Kurulu Yetkilisi Tim Morrison ise Trump-Zelenskiy görüşmesinin bilinmeyen bir sunucuda saklanmasına ait, “Ben bu fikirde rastgele bir berbat niyet görmedim.” dedi.
SONDLAND’IN TARTIŞMALI İFADESİ
ABD’nin Avrupa Birliği (AB) Büyükelçisi Gordon Sondland’ın 20 Kasım’daki sözü ise kamuya açık oturumlarda en çok ses getiren oturum oldu.
Ukrayna’ya baskının Giuliani’den geldiğini belirten Sondland, “Başkan Donald Trump, bana asla direkt Ukrayna’ya yardımların, (Joe ve Hunter Biden’a) soruşturma açılması kuralına bağlı olduğunu söylemedi.” açıklamasında bulundu.
Sondland’ın bu açıklamasını, Demokrat isimler bir “itiraf” olarak yorumladı ve “Trump’ın, Giuliani aracılığıyla Ukrayna’ya baskı yaptığını” öne sürdü.
Cumhuriyetçi isimler ise Sondland’ın, Trump’tan direkt yardımlar konusunda bir şey duymadığını aktararak, aslında yardımlar ve Biden soruşturması ortasında bir temas olmadığını açıkça söylediğini belirtti. Cumhuriyetçiler, Sondland’ın bu tabiri sonucunda, azil soruşturmasının artık sona ermesi gerektiğini savundu.
Birebir gün söz veren Dışişleri Bakanlığı yetkilisi David Hale, “Yovanovitch’in misyondan alınması yanlıştı. Ben onun misyonunda kalması ve başarılı işlerine devam etmesi gerektiğine inanıyorum.” dedi.
20 Kasım’da tabir veren bir başka isim Savunma Bakanlığı yetkilisi Laura Cooper da ABD’nin Ukrayna’ya yardımlarının ehemmiyetini vurgulayarak, “Kongrenin yetki vermesine karşın Ukrayna’ya yardımların niçin askıya alındığına dair bir fikrim yok.” dedi.
Azil soruşturmasındaki kamuya açık oturumların son günü olan 21 Kasım’da ise eski Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Kurulu Avrupa ve Rusya Yöneticisi Fiona Hill sözünde, “ABD’nin, Rusya tehdidiyle savaşan Ukrayna’ya takviyesi siyasallaştırılmıştır.” yorumunda bulundu.
ABD’nin Kiev Büyükelçiliği yetkilisi David Holmes ise “ABD’nin Ukrayna siyaseti, Trump’ın ferdî avukatı Rudy Giuliani’nin desteklediği siyasi ajandanın gölgesinde kaldı.” tabirini kullandı.
SÜREÇ NASIL BAŞLADI?
Eylül ayında basına sızan ve 25 Temmuz’da yaptıkları telefon görüşmesinde Trump’ın Zelenskiy’e, rakibi Joe Biden ve ailesini soruşturması durumunda ABD’nin ülkesine yardım edeceğini söylediğini argüman eden muhbir raporu azil soruşturmasının fitilini ateşledi.
Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi, 24 Eylül’de, “ABD’nin ulusal güvenliğine ziyan verdiği” ve “Başkanlık yeminine ihanet ettiği” gerekçesiyle Trump’a yönelik azil soruşturması başlatıldığını açıkladı.
Beyaz Saray ise 25 Eylül’de Trump-Zelenskiy görüşmesinin dökümünü yayımlayarak, Ukrayna’ya yardımlarla görüşme ortasında alaka olmadığını savundu. Buna karşın, Trump’ın ağustos ayında Ukrayna’ya yardımları askıya almış olması tartışmaları körükledi.
Trump, birinci günden bu yana azil soruşturmasını, “Rusya soruşturmasında umduklarını bulamayan Demokratlar’ın bir cadı avı” olarak nitelendirdi ve kendisinin hatasız olduğunu savundu.
Temsilciler Meclisi, 31 Ekim’de yapılan oylama ile azil soruşturmasının yordamlarını oyladı ve kamuya açık oturumların yapılması kararlaştırıldı.
BUNDAN SONRAKİ ADIM NE OLACAK?
Temsilciler Meclisinde bundan sonra kamuya açık oturum olması öngörülmüyor. Bir sonraki adımda İstihbarat Komitesi Lideri Adam Schiff oturumlarda elde edilen çıktılara dair bir rapor hazırlayarak, Adalet Komitesine sunacak.
ABD kanunları gereği, müracaat komitede kabul edilirse Temsilciler Meclisinde oylamaya sunulacak.
Dava taslağı, Temsilciler Meclisi üyelerinin salt çoğunluğunun kabul oyunu alması durumunda, Senatoya gidecek ve kelam konusu kişinin yargı süreci başlayacak.
SENATO HEYET MİSYONU GÖRÜYOR
Yüksek Mahkeme Lideri tarafından denetlenen bu süreçte, Temsilciler Meclisindeki bir küme milletvekili savcılık vazifesini, Senato ise heyet misyonunu görecek. Yargılanan Lider ya da federal memurun ise bir savunma avukatı bulunacak.
Yargılama sürecinin sonucunda Senatoda bir oylama yapılacak. Bu oylamada senatörlerin üçte ikisinin (en az 67) Trump’ı hatalı bulması durumunda lider vazifesinden azledilecek ve yerine lider yardımcısı misyona gelecek.
CUMHURİYETÇİLER’İN DENETİMİNDEKİ SENATO
Senatodaki sandalyelerin 53’üne Cumhuriyetçilerin sahip olması, Trump’ın azli için gerekli 3’te 2 oy oranına ulaşılması ihtimalini epeyce azaltıyor.
Tüm bu parti eksenli ayrışmanın bugünkü üzere devam etmesi durumunda Trump’a yönelik azil soruşturmasının, 2020 seçimleri öncesinde Trump’a yarayabileceği ve Cumhuriyetçi Parti tabanını yine harekete geçireceği senaryosu da konuşuluyor.